pH jamy ustnej: jak jego poziom wpływa na stan uzębienia?

Prawidłowe pH jamy ustnej (mieszczące się w zakresie 6,0-7,5) chroni szkliwo, zmniejsza ryzyko próchnicy zębów i pozwala utrzymać świeży oddech. Źle zbilansowana dieta, niektóre choroby oraz stres mogą jednak doprowadzić do zbyt kwaśnego lub zasadowego środowiska wewnątrz buzi. Jak sprawdzić pH śliny i je wyrównać?

Co to jest pH?

pH, czyli potencjał wodoru, jest to ilościowa skala kwasowości i zasadowości wodnych roztworów związków chemicznych. Mieści się na skali od 0 do 14, gdzie 7 oznacza odczyn obojętny, poniżej 7 – odczyn kwasowy, a powyżej 7 – odczyn zasadowy.

Jakie pH powinna mieć ślina?

Prawidłowy zakres pH dla jamy ustnej człowieka wynosi między 6,0-7,5. Optymalne pH śliny jest kluczowe dla zachowania zdrowia w okolicy dziąseł i zębów. Zbyt kwaśne środowisko może być przyczyną demineralizacji szkliwa. Zaburzona flora staje się też mniej skuteczna w walce z bakteriami, a w buzi mogą pojawiać się np. afty.

Objawy zaburzonego pH śliny

Nieprawidłowe pH ust i śliny może objawiać się zwiększoną wrażliwością zębów na zimne lub gorące napoje oraz jedzenie. Rośnie także ryzyko próchnicy i tworzenia się dziur w uzębieniu. To z kolei prowadzi do nieświeżego oddechu, który nie znika mimo regularnego czyszczenia jamy ustnej.

Jak utrzymać prawidłowe PH jamy ustnej?

Aby utrzymać prawidłowe pH jamy ustnej, należy:

• zadbać o dietę i nawyki żywieniowe – spożywanie żywności i napojów kwasowych, takich jak: cytrusy, napoje gazowane, kawa i alkohol, może obniżyć pH śliny poprzez wprowadzenie kwasów do jamy ustnej. Jednocześnie jedzenie bogate w wapń, takie jak: mleko i produkty mleczne, może pomóc w utrzymaniu odpowiedniego pH;
• unikać spożywania napojów słodzonych – bakterie jamy ustnej: mikroorganizmy obecne w jamie ustnej, zwłaszcza te, które są odpowiedzialne za próchnicę, mogą wydzielać kwas mlekowy podczas metabolizmu cukrów. Obniża on pH śliny i przyczynia się do erozji szkliwa oraz rozwoju próchnicy;
• dostarczać do organizmu wodę (ze względu na neutralne pH) w odpowiednich ilościach (ok. 35 ml/kg masy ciała). Niedostateczne nawodnienie organizmu może wpłynąć na gęstość śliny i jej zdolność do utrzymania właściwego pH
• szczotkować zęby (min. 2 razy dziennie) oraz nitkować;
• odczekać z myciem zębów minimum 15 minut po posiłku, zwłaszcza kwaśnym (aby uniknąć dużych wahań pH);
• kontrolować stan uzębienia u dentysty co pół roku;
• dbać o zdrowie – niektóre choroby: wybrane choroby, takie jak cukrzyca i choroby nerek, mogą wpływać na pH śliny;
• unikać stresu – sytuacje stresowe mogą wpływać na pH śliny poprzez zwiększenie wydzielania kwasów żołądkowych, które następnie dostają się do jamy ustnej i obniżają pH.

Jakich dokładnie wskazówek warto się trzymać, żeby ułatwić sobie zachowanie prawidłowego pH śliny i uniknąć demineralizacji szkliwa?

Regularne mycie zębów

Podstawą wyrównania pH w ustach jest regularne i dokładne mycie zębów. Jaką szczoteczkę wybrać, by skutecznie czyściła? Należy dobrać ją do wrażliwości uzębienia. Dla osób z delikatnym szkliwem lepiej sprawdzą się wersje Ultralite Sensitive z miękkim włosiem, zaś ludzie z odpornym i mocnym szkliwem mogą swobodnie sięgnąć po twardsze szczoteczki Total Clean.

W codziennej higienie muszą pojawić się też płyn do płukania i nić dentystyczna. Sumienne nitkowanie usuwa resztki pokarmu zalegające w szczelinach międzyzębowych i zapobiega namnażaniu się bakterii. Tym samym pomaga wyrównać pH w ustach i ślinie.

Używanie pasty z fluorem

Używanie pasty z fluorem może być jednym ze sposobów na to, jak wyrównać pH w jamie ustnej i ślinie. Zawarty w niej fluor pomaga w tworzeniu bardziej zasadowego środowiska, co utrudnia rozwijanie się bakterii wydzielających kwasy odpowiedzialne za erozję zębów.

Unikanie nadmiernego spożywania kwasów i cukrów

Ograniczając spożycie kwasów i cukrów, w jamie ustnej tworzy się bardziej zasadowe pH śliny. Lekko zasadowe pH redukuje ryzyko rozmnażania się bakterii w tych okolicach. Słodkie i kwaśne produkty w diecie warto zamienić na warzywa i nabiał o niskiej zawartości cukru, np. marchewki, brokuły, sałatę czy jogurt.

Jakie funkcje i właściwości ma ślina człowieka?

Do głównych funkcji i właściwości śliny należą m.in:

• nawilżanie jamy ustnej i gardła,
• ułatwianie przeżuwania i połykania pokarmów,
• chronienie zębów przed działaniem kwasów, zawartych np. w pożywieniu,
• rozkładanie skrobi z pożywienia.

Rolą śliny człowieka jest przede wszystkim utrzymanie odpowiedniej wilgotności w jamie ustnej i ochrona szkliwa. Jej obecność sprzyja również przyspieszaniu gojenia się ran wewnątrz buzi (np. aft).

Ochrona szkliwa

Ślina zawiera składniki mineralne (takie jak wapń i fosfor), które pomagają w procesie remineralizacji, naprawiając i wzmacniając osłabione uzębienie. Tworzy również cienką warstwę ochronną na powierzchni zębów, dzięki czemu szkodliwe substancje mają trudności z dostaniem się do wrażliwych części uzębienia.

Utrzymanie równowagi mikrobiologicznej

Ślina wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Dzięki zawartości związków takich jak: lizozym czy laktoferryna, dba o równowagę flory bakteryjnej nie tylko w jamie ustnej, ale w całym organizmie.

Pomoc w trawieniu

Ślina zawiera enzymy (np. amylazę ślinową), które rozkładają węglowodany już w jamie ustnej. Dzięki temu redukują ilość resztek pozostających na zębach i pomagają zachować zdrowy uśmiech.

Utrzymanie wilgotności w jamie ustnej

To właśnie dzięki ślinie możliwe jest bezbolesne przełykanie. Nawilża jamę ustną i zapewnia komfortową pracę nie tylko przełyku, ale i języka. Chroni jej wnętrze, zapobiegając podrażnieniom, powstałym w wyniku wysuszenia.

Ochrona błony śluzowej

Ślina chroni błonę śluzową przed wystąpieniem stanów zapalnych i podrażnień. Działa na zasadzie buforu dzięki zawartości mucyn. Ma silne właściwości okluzyjne i zabezpieczające delikatną wyściółkę śluzową, występującą m.in. w jamie ustanej i gardle. Przyspiesza też regenerację tych okolic.

Jak sprawdzić pH śliny?

Do sprawdzenia poziomu pH śliny można wykorzystać papierki lakmusowe lub testery dostępne w aptekach. Pokazują one wynik na skali od 0 do 14 i można wykonać je w domu oraz u dentysty.

Co należy zrobić, by za ich pomocą skontrolować ph śliny krok po kroku w domowym zaciszu? Oto prosta instrukcja:

1. zakupienie testu – aby wykonać badanie, musimy zaopatrzyć się w papierek lakmusowy (lub inny test), który jest dostępny w aptece,
2. przygotowanie próbki śliny – ślinę najlepiej badać po obudzeniu, koniecznie przed zjedzeniem śniadania, myciem zębów czy zapaleniem papierosa. Produkty spożywcze lub substancje (np. nikotyna) zmieniają poziom pH w jamie ustnej – ich spożycie może więc wpłynąć na wynik badania,
3. pobranie próbki śliny – w tym celu należy delikatnie zwilżyć językiem końcówkę paska, tak by znalazła się na nim nasza ślina,
4. czekanie na wynik – zazwyczaj ten etap trwa kilka sekund,
5. odczytanie wyniku – uzyskany odczyt można zapisać i porównać ze skalą kwasowości, dołączoną do testu.

Prawidłowe wartości oscylują w granicy 6.0-7.5. Jeśli środowisko okaże się bardziej kwasowe lub zasadowe, niezbędne są dalsza diagnoza i zmiana diety.

Co oznacza niskie pH śliny?

Jeśli okaże się, że ślina ma niski odczyn (na poziomie 5,5), powinniśmy baczniej przyjrzeć się naszemu zdrowiu. Taki wynik może być bowiem sygnalizować choroby lub zaburzenia zdrowotne w organizmie i wynikać z wysokiego poziomu cukru we krwi, wysokiego poziomu trójglicerydów lub otyłości, a nawet cukrzycy. Niski odczyn śliny, utrzymujący się przez dłuższy czas w jamie ustnej, prowadzi też do demineralizacji szkliwa zębów i powstawania w ubytków.

Co robić, gdy nasza ślina ma zbyt niskie pH? Z jednej strony warto ograniczyć spożywanie produktów, które się do takiego stanu przyczyniają np. wiśni, kiszonek, limonki, octu czy niektórych win. Z drugiej strony należy częściej sięgać np. po sok z buraków, który zapobiega zakwaszaniu śliny.

Co oznacza wysokie pH śliny?

Zbyt wysokie pH śliny (wynoszące więcej niż 7,5) może przyczyniać się do demineralizacji szkliwa i potęgować nadwrażliwość zębów. Nie jest to stan tak groźny jak kwasowość w ustach, jednak wymaga konsultacji z dentystą. Zdarza się, że sygnalizuje np. choroby nadnerczy lub zaburzenia metabolizmu. Aby obniżyć za wysoki odczyn śliny, warto sięgać po owoce, a także warzywa takie jak: brokuły cebula, kapusta, kalafior i brukselka, które przyczyniają się podniesienia poziomu kwasowości w organizmie.

Podsumowanie

Prawidłowe pH śliny i jamy ustnej oscyluje w granicach 6,0-7,5. Utrzymanie takiego środowiska chroni szkliwo, zapobiega namnażaniu się bakterii i redukuje ryzyko nadwrażliwości zębów. Równowagę może zaś zachwiać m.in. nieprawidłowa dieta oraz niektóre choroby.

Bibliografia:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5052503/
2. https://www.healthdirect.gov.au/dental-erosion
3. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1747-0080.12697
4. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0003996959900196?via%3Dihub
5. https://www.scirp.org/journal/paperinformation.aspx?paperid=79207
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5052503/
7. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1034/j.1601-0825.2002.02851.x
8. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0003996915000692
9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3800408/
10. https://medium.com/beingwell/what-can-the-ph-of-our-saliva-tell-us-about-health-d3537990dbb0
11. https://labs.selfdecode.com/blog/alkaline-phosphatase/
12. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0003996915000692
13. https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/higiena-i-zabiegi-estetyczne/122754,slina