Pasta z fluorem czy bez? Po co w paście znajduje się fluor?

Pasty z fluorem to z pewnością najpopularniejsze produkty do higieny jamy ustnej. Jeszcze niedawno w szkole przeprowadzano obowiązkową fluoryzację zębów u dzieci. Od pewnego czasu jednak można usłyszeć opinie, o szkodliwości fluoru w paście dla dzieci. Czy są one prawdziwe? Czy lepsza będzie pasta do zębów z fluorem, czy bez?

Do czego służy fluor w paście do zębów?

Głównym zadaniem fluoru jest wzmacnianie mineralizacji szkliwa. Dzięki niemu zęby są mocniejsze i bardziej odporne na działanie bakterii – także próchnicowych. Lepiej opierają się też działaniu kwasów, którego dodatkowo dzięki jego zawartości tworzy się mniej w jamie ustnej. Fluor zapobiega również nadwrażliwości zębów. W paście do zębów dodawany jest w postaci fluorku sodu, monofluorofosforanu sodu (MFP) czy fluorku cyny (II) .  Fluor to pierwiastek występujący naturalnie w glebie i źródłach wodnych – jeziorach, rzekach i oceanach. Ze względu na wysoką aktywność chemiczną nie występuje jednak w stanie wolnym, tworząc liczne związki, będące naturalnymi składnikami skał, gleby i zbiorników wodnych. Dla człowieka głównym źródłem fluoru jest woda pitna.

Jego cenne działanie jest więc niezaprzeczalne. Skąd zatem coraz częściej spotykane przekonanie, że pasta z fluorem szkodzi?

Czy fluor w paście do zębów szkodzi?

W normalnych sytuacjach fluor obecny w paście do zębów nie szkodzi. Warto jednak zadbać o to, by zachowane zostały odpowiednie dawki fluoru dla danej grupy wiekowej. Należy brać pod uwagę zarówno fluor zawarty w paście do zębów, w wodzie pitnej jak i fluor przyjęty wraz z pożywieniem (głównie ryby, tj. makrela, dorsz, łosoś, śledź oraz orzechy). Nierozważne stosowanie past do zębów z dużą zawartością fluoru może prowadzić do zatrucia fluorem. W skrajnych przypadkach może ono prowadzić nawet do uszkodzenia narządów wewnętrznych. Zatrucie może być ostre albo przewlekłe, wówczas nazywamy je fluorozą. Pierwszym objawem fluorozy zębów i kości są perłowe przebarwienia na zębach, a następnie szkliwo ciemnieje i pęka . Dodatkowo dochodzi do nieprawidłowej mineralizacji tkanki kostnej, przez co kości stają się kruche. Aby jednak zatrucie weszło w aż tak toksyczny etap, potrzeba znacznie dłuższej i większej ekspozycji na ten pierwiastek , niż jest w stanie zapewnić samo tylko użytkowanie pasty do zębów z fluorem. Zwykle stany takie spowodowane są dietą zbyt bogatą w ten pierwiastek, nadmierną zawartością fluoru w wodzie pitnej lub w wyniku przebywania w środowisku zanieczyszczonym związkami fluoru.

Normy dziennego zapotrzebowania na fluor rozkładają się następująco :

Można śmiało stwierdzić, że dawki fluoru zawarte w pastach do zębów nie szkodzą same w sobie. Szkodliwe może być przekroczenie toksycznej dawki tego pierwiastka, np. w wyniku nieprawidłowego użycia pasty do zębów lub źle zbilansowanej diety. Prawdopodobna toksyczna dawka (PTD) wynosi 5 mg/ kg masy ciała. Jednak u małych dzieci już dawka 1 mg/kg masy ciała może wywołać objawy zatrucia. To dlatego w pastach do zębów dla dzieci fluor jest w niższym stężeniu.

Pasta bez fluoru – jakie ma działanie?

Pasty do zębów niezawierające fluoru również usuwają płytkę nazębną, odświeżają oddech i działają bakteriobójczo. Nie powodują wystąpienia ryzyka fluorozy, a regularne szczotkowanie zębów przy jej pomocy pozwoli uzyskać pożądany efekt, choć jedynie na chwilę. Długofalowo pasty tego typu nie są tak efektywne jak pasty z fluorem.

Wyciągi z ziół będą miały działanie bakteriobójcze, odświeżające oddech i kojąco wpływa na dziąsła. Z kolej aktywny węgiel zawarty w niektórych pastach pomoże usunąć osady nazębne i będzie działał wybielająco na szkliwo.

Niestety, brak fluoru w paście sprawia, że nie jest ona w stanie uodpornić szkliwa na dalsze działanie bakterii i kwasów. Również ochrona przeciw próchnicy będzie znacznie słabsza niż w przypadku pasty do zębów z fluorem. Z tego względu pasty bez fluoru nie są zalecane. Wyjątkiem od reguły jest fluoroza oraz nadmierne stężenie fluoru w wodzie pitnej – wówczas zaleca się pasty z mniejszą zawartością fluoru tj. 500 ppm (1000 ppm to 1 mg substancji aktywnej) lub stosowanie past w ogóle bez fluoru. O tym powinien jednak zdecydować stomatolog.

Dowiedz się więcej: Próchnica. Wszystko, co musisz wiedzieć, by chronić się przed ubytkami 

Pasta do zębów dla dzieci – z fluorem czy bez? Która jest lepsza?

Szukając odpowiedzi na pytanie, jaką pastę wybrać dla dziecka, odpowiedź jest zwięzła: pastę z fluorem. Wielu rodziców obawia się przedawkowania fluoru. I słusznie – jednak strach nie powinien powodować wyboru past bez fluoru. Warto natomiast przestrzegać zalecanej ilości pasty, bo ta różni się w zależności od wieku.

Od pojawienia się pierwszego zęba do 3. roku życia powinno się stosować pastę z 1000 ppm fluoru, w ilości jedynie maźnięcia szczoteczki – wielkość ziarenka ryżu.

Od 3-6 r.ż zawartość fluoru pozostaje ta sama, zwiększa się jedynie ilość pasty do ziarenka groszku.

Powyżej 6 r.ż. należy wprowadzić pastę dla dorosłych z zawartością 1450 ppm fluoru.

Dużą rolę odgrywa edukacja podopiecznego. Warto już od pierwszych dni życia uczyć dziecko, jak myć zęby . Jednak dopóki dziecko nie nauczy się samodzielnie podpisywać oraz wiązać butów, czyli nie rozwinie w pełni zdolności manualnych – to rodzice myją dziecku zęby. Fluor w paście dla dzieci ma obniżoną wartość, dlatego ryzyko jego przedawkowania jest znacznie mniejsze , a ochrona szkliwa – lepsza niż przy produktach bez tego składnika. Dobrze jest więc pozostawić ten rodzaj pasty w codziennej pielęgnacji delikatnych zębów malucha.

Weryfikacja merytoryczna: lek. Irena Wojtowicz

Bibliografia:

1. Pieróg, Beata, and Małgorzata Socha. “Pozytywne i negatywne oddziaływanie fluoru na organizm człowieka. Źródła fluoru w środowisku.” Med. Pr 51.1 (2000).
2. J., Guo Y., Liang Z., Hao J.: Amino acid composition and histopathology of goat teeth in an industrial fluoride polluted area. Fluoride. 2003, 36, 177–184
3. Błaszczyk, Iwona, Elżbieta Ratajczak-Kubiak, and Ewa Birkner. “Korzystne i szkodliwe działanie fluoru.” Farmacja Polska 18.9 (2009): 623-626.
4. https://podyplomie.pl/stomatologia/32960,nadmierna-podaz-fluoru-i-jego-toksycznosc